06.08.2025 
W dn. 22-23 maja 2025 r. odbyła się siódma konferencja towarzysząca WZC PSIM, zorganizowana we współpracy z Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie pod patronatem honorowym Marszałka Województwa Mazowieckiego. Zainteresowanie wydarzeniem, jak również liczne propozycje wystąpień utwierdziły nas w przekonaniu, że to co robimy jest potrzebne całemu środowisku muzealników. Żałujemy, że nie mogliśmy wykorzystać wszystkich nadesłanych materiałów. Prelegentom serdecznie dziękujemy za wystąpienia, partnerom PSIM za wspieranie naszej działalności, a zespołowi Państwowego Muzeum Etnograficznego za gościnność i rewelacyjną organizację!
W konferencji wzięło udział ponad 120 osób reprezentujących głównie muzea i archiwa, ale również uczelnie, urzędy samorządowe, stowarzyszenia i inne organizacje non-profit. Zaprezentowano wiele perspektyw i rozwiązań z zakresu bezpieczeństwa zbiorów, badań proweniencyjnych, opracowywania zbiorów z wykorzystaniem narzędzi AI i z pomocą społecznego zaangażowania. Wskazano również praktyczne rozwiązania z zakresu niżej opisanych zagadnień:
Aspekty etyczne gromadzenia i zarządzania zbiorami
Istotnym wątkiem konferencji była proweniencja zbiorów etnograficznych i zoologicznych oraz rewizja dotychczasowej praktyki budowania kolekcji oraz metodyki badań. Dr Magdalena Wróblewska – Dyrektor PME otworzyła konferencję niezwykle ciekawym wykładem na temat kolekcji etnograficznych w muzeach zachodnich z perspektywy ruchu dekolonizacyjnego i związanej z nim restytucji. Podała przykłady nowych metod badań proweniencji, ujawniania dokumentacji na temat zbiorów, aktualizacji kodeksów etyki i transparentności muzeów w tym zakresie. Dr Marta Skwirowska z PME zaprezentowała wstępne efekty projektu pt. „Utracona kolekcja. Badania na rzecz odtworzenia przedwojennego inwentarza Muzeum Etnograficznego w Warszawie”, którego ostatecznym celem jest opracowanie strat wojennych jednej z najważniejszych polskich kolekcji etnograficznych. Natomiast Alicja Kaźmierkiewicz z Uniwersytetu Warszawskiego przybliżyła perspektywę muzeów zoologicznych, przede wszystkim w ujęciu rozbudowy zbiorów o nowe eksponaty i kontrowersji dotyczących sposobu ich pozyskiwania.
Rozbudowa kolekcji muzealnych – od nieruchomości do zbiorów cyfrowych
Gromadzenie zbiorów i uzupełnianie dokumentacji to kluczowy temat wszystkich konferencji PSIM, znajdujący się w obszarze zainteresowań i podstawowych zadań inwentaryzatora. O wyzwaniach, w kontekście prawa ochrony zabytków oraz prawa budowlanego, związanych z zakupem nieruchomości do zbiorów opowiedziała Małgorzata Przybyszewska z Podlaskiego Muzeum Kultury Ludowej. Maciej Janicki i Mada Zielińska z Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie przybliżyli zgoła odmienną problematykę pozyskiwania i ewidencjonowania dzieł sztuki nowoczesnej, tworzonych w unikatowych technikach i formatach zagrożonych utratą danych i brakiem możliwości ich odtworzenia. Na przykładach dzieł pozyskanych do kolekcji podkreślali wagę dokumentacji oraz wywiadu z artystą na temat specyfikacji dzieła i możliwości jego zachowania i konserwacji. Agata Franaszek i Bartosz Arkuszewski z Muzeum Narodowego w Krakowie zaprezentowali zestaw dobrych praktyk i rozwiązań przy pozyskiwaniu darowizn m.in. na przykładzie spuścizny Olgi Boznańskiej. Katarzyna Reszka z Muzeum Warszawy i Arkadiusz Rączkowski z Urzędu m.st Warszawy podali przykłady pozytywnej współpracy Muzeum z Biurem Rzeczy Znalezionych w zakresie regulowania statusu prawnego przedmiotów o cechach zabytków bez dokumentacji pochodzenia. Na przykładzie odnalezionych archiwaliów Armii Krajowej i fragmentów rzeźb architektonicznych podali zestaw gotowych rozwiązań, przepisów i wymaganych formalności.
Narzędzia AI wspierające katalogowanie i naukowe opracowywanie zbiorów
Duże zainteresowanie uczestników wzbudził temat wykorzystania narzędzi AI do tworzenia naukowych opisów muzealiów na bazie dokumentacji fotograficznej oraz do opracowywania zdigitalizaownych archiwaliów. Prezentacje Łukasza Ściebiora z firmy MobileMS oraz Kamili Fedyk z Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu wywołały wśród uczestników liczne pytania i obawy dotyczące zastąpienia kustoszy przez sztuczną inteligencję w procesie opracowywania zbiorów, ale również otworzyły szeroką dyskusję na temat nieograniczonych możliwości dla muzeów, jakie dają nowe technologie w obszarze ochrony i dokumentowania dziedzictwa kultury. Jednym z takich narzędzi jest Model EODEM umożliwiający szybką wymianę metadanych użyczanych obiektów pomiędzy muzeami. Ten wątek oraz wyniki ankiety przeprowadzonej wśród muzealników w Polsce przedstawił Marcin Mondzelewski z Narodowego Instytutu Muzeów.
Nie tylko wystawy – udostępnianie zbiorów i otwarte dane
Bardzo ciekawą perspektywę dla opisu obiektów zaprezentowały Sylwia Baranik, Karolina Puchała-Rojek, Katarzyna Reszka z Muzeum Warszawy opowiadając o projekcie „Społeczne Opisywanie Fotografii”, opartym na zaangażowaniu publiczności w proces opracowywania kilku tysięcy muzealiów za pomocą dedykowanej platformy. Partycypacyjny i aktywizujący publiczność charakter projektu rozbił tradycyjne postrzeganie muzeum wyłącznie w kontekście wystaw i publikacji katalogowych. Innym, ciekawym projektem, całkowicie wychodzącym poza ramy dotychczasowego myślenia o zbiorach i katalogach online, okazała się MEDIATEKA Muzeum Historii Polski, zaprezentowana przez Karolinę Tabak. Otwarta baza danych udostępnia nie tylko materiały kontekstowe do samych zbiorów, ale również pełen zasób niezależnych od kolekcji muzealnej treści cyfrowych, takich jak: podcasty, filmy dokumentalne, historia mówiona, wykłady. O zaletach współpracy sektora GLAM z Wikipedią i wzmacnianiu potencjału dydaktycznego i popularyzatorskiego digitalizowanych zbiorów muzealnych opowiedziała Kamila Neuman ze Stowarzyszenia Wikimedia Polska.
Aspekty prawne zarządzania kolekcją oraz bezpieczeństwo zbiorów
Aneta Błaszczyk-Smolec z Muzeum Sztuki w Łodzi, na przykładzie kolekcji sztuki XX i XXI w., przedstawiła w skrócie największe wyzwania związane z digitalizacją i udostępnianiem zbiorów, zwracając szczególną uwagę na kwestie ochrony praw autorskich. Dr Paulina Gwoździewicz-Matan z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach i Marta Bienias z Muzeum Narodowego w Warszawie wskazały na konieczność nowelizacji przepisów ustawy o muzeach, w odniesieniu do organizacji muzeów, ich pozycji w systemie ochrony dziedzictwa kulturowego, grupy zawodowej muzealników oraz wyzwań związanych ze skreśleniami obiektów z ewidencji. Tematykę bezpieczeństwa kolekcji muzealnych przywołał dr Dominik Kuryłek z Muzeum Fotografii w Krakowie – MuFo, prezentując efekty pracy nad instrukcją przygotowania zbiorów do ewakuacji.
Autorzy zdjęć:
©Anna Zdankiewicz / Państwowe Muzeum Etnograficzne
©Przemysław Walczak / Państwowe Muzeum Etnograficzne
